İBRAHİM MÜTEFERRİKA'NIN BASIN TARİHİMİZDEKİ ÖNEMİ

İlk Osmanlı matbaasını açan isim olarak bildiğimiz İbrahim Müteferrika’nın yaptığı faaliyetler yalnızca bununla sınırlı kalmamıştı. Matbaanın Osmanlı topraklarına geç geldiği ile ilişkin bir bilgi vardır. Bu durum Osmanlı'nın Müslüman tebaası için geçerliydi. Matbaanın icadından kısa bir süre Yahudilerin açtığı bir matbaa ile matbaa icadı Osmanlı topraklarına girmişti. Ancak bir Türk matbaası için 18. yüzyılı beklemek gerekecekti. Matbanın açılması için büyük çaba gösteren Müteferrika’nın yöneticileri ikna etmek için “Vesiletü’t Tıbaa” adında bir eser kaleme aldı. Risale özelliği taşıyan bu eserde matbaanın yararları ve neden olması gerektiği anlatıldı. Risaleyi devrin sadrazamı Damat İbrahim Paşa'ya takdim eden Müteferrika, matbaanın kurulabilmesi için icazet istemiştir. III. Ahmet ferman, Şeyhülislam da fetva vererek istenen izni verdiklerini beyan etmişlerdir. Tek şart dini eser basılmaması yönündeydi. Bu şartı kabul eden Müteferrika hazırlıklara başlamıştır. Matbaayı hem manevi hem de maddi olarak destekleyecek birini bulması gereken İbrahim Müteferrika’nın bulduğu isim ise Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin oğlu olan Mehmet Said Efendiydi. Mehmet Said Efendi, babasının Paris’teki görevinde kendisiyle beraber bulunmuş ve Avrupa’daki yenilikleri yakından görüp, takip etme fırsatı bulmuştur.

Bu matbaada, Müteferrika hayatta iken 17 tane kitap basılmıştır. Kendisinin basım yolu ile kitap olgusunu geniş kitlelere yayarak, kitleleri aydınlatma düşüncesi tam olarak gerçekleşememiştir. Bu kitapların hiçbiri dini kitap olmamakla birlikte, sözlük, coğrafya, tarih gibi alanlarda eserler basılmıştır. Ölümünün ardından matbaanın çalışması sekteye uğrasa da mirası bir şekilde devam ettirilmiş ve kendisi bundan sonraki yapılacak olan yeni basım çalışmalarının ve basılı yayın organlarının yaygınlaşmasının öncüsü olmuştur. Müteferrika, Türk yayın tarihi ve Türk kültürü açısından çok önemli bir yere sahiptir. Yaptığı çalışmalarla Anadolu’nun çağdaşlaşmasında önemli bir kilometre taşı olma özelliğini taşımaktadır.