Vegan Diyet Hakkında Merak Ettiğiniz Her Şey

Gün geçtikçe daha fazla sayıda insan vegan beslenme tarzını benimsiyor. Peki, bu tip bir beslenme gerçekten yararlı mı? Bu yazımızda vegan beslenme ve sağlığa etkileri hakkında yaptığımız araştırmaları sizinle paylaşıyoruz.

Dünya üzerinde et ve süt ürünleri tüketmekten vazgeçen insanların sayısı, gittikçe daha fazla artış gösteriyor. İnsanların bu diyeti tercih etmelerinin asıl sebebi, vegan diyetin genelde lif bakımından zengin, kolesterol, protein, tuz ve kalsiyum bakımından da fakir olmasıdır. Bunun yanı sıra vegan beslenme tarzı benimsenirken et, balık, süt ürünleri ve yumurtadan tamamen vazgeçilmesi hakkında da bir takım yanlış önyargılar bulunuyor.

Vegan Beslenme ve B12 Vitamini

Vegan beslenme şeklinin B12 vitamini eksikliğine yol açıp açmayacağı konusunda çeşitli tereddütler bulunuyor. B12 vitamini vücutta sinir hasarının önlenmesine yardım eder. Özellikle et, balık, yumurta ve süt ürünlerinde bulunur. Meyve, sebzeler B12 açısından yeterli değildir. Günlük B12 alımı 1.5 Mikrogram olarak önerilmektedir.

B12 Eksikliği, herhangi bir şekilde düzeltilmeden çok uzun sürerse vücutta yaptığı tahribat geri dönüşsüz olabilir.

Bu konuda İngiltere’de 18 yaş üzerinde 48.000 kişinin katıldığı kapsamlı bir araştırma yapıldı. Bu çalışmada balık ve süt ürünleri tüketen veganlar ile et yemeyi tercih eden gruplar sağlık açısından incelendi. Katı vegan diyet uygulayıcıları kapsam dışı bırakıldı.

Sonuçta vegan diyet tercih eden kişilerin kalp hastalığına yakalanma riski, diğer beslenme tarzını benimseyen gruba oranla daha düşük bulundu. Buna karşılık vegan beslenmeyi tercih eden gruptaki bireylerde inme riski, diğer gruptaki bireylerden daha fazla bulundu. Uzmanlar bu durumun büyük ihtimalle B12 vitamini eksikliğinden kaynaklandığını düşünüyorlar.

Oxford Üniversitesinde Beslenme Epidemiyolojisi Uzmanı Tammy Tong, hemorajik inme riskinin yüksek olmasının birden fazla sebebe bağlıyor.

Hemorajik inme beyin kanaması nedeni ile olabilir. Bu konuda düşük kolesterol, koruyucu faktör olarak kabul edilir. Fakat son yapılan araştırmalarda, vegan beslenmeye bağlı düşük kolesterolün inme riskini tetiklediğine dair bazı bulgular olduğu bildiriliyor.

Vegan beslenme tarzını benimseyen bireylerde B12 eksikliği potansiyeli yüksek olduğu için, vegan beslenmenin bireylerde inme riskini artırabileceği düşünülüyor. Buna karşılık Oxford Üniversitesi Halk Sağlığı araştırmacısı Marco Springman insanların gereksinimi olan günlük B12 miktarının bazı besin mayaları ya da bitki bazlı sütlerden de elde edilebileceğini söylüyor. Bu yiyeceklerin B12 takviyesi için yeterli olup olmadığı hakkında farklı görüşler bulunuyor. Konu ile ilgili olarak pek çok bilim insanı, veganların ayrıca B12 takviyesi almasının uygun olduğunu bildiriyor.

Vegan Beslenme ve Protein Alımı

Vegan diyete geçiş yapmak isteyen pek çok insanın, bu diyet ile yeteri kadar protein alıp alamayacakları konusunda bazı endişeleri bulunuyor. Bilim insanları, meyve sebzeler zengin protein kaynağı olmasa da, vegan beslenme tarzını benimseyen bireylerde protein eksikliğinin sorun olmadığını savunuyorlar. Yapılan araştırmalarda vegan beslenme tarzını benimseyen insanlarda protein eksikliği sorununa rastlanmadığı belirtiliyor. Protein pek çok bitkisel gıdadan da alınabiliyor. Söz gelimi soya sütünün içerdiği protein oranı ile inek sütünün içerdiği protein oranı aynıdır.

Vegan Beslenme ve Demir Yetersizliği

Springman diyette her renkten meyve ve sebze tüketilmesi halinde, vegan diyetin demir eksikliğine sebep olmayacağını düşünüyor. Vücut, zaman içinde diyetle alınan düşük demir miktarına uyum sağlıyor ve daha az alınan demiri daha verimli kullanabiliyor.

Araştırmacılar dengeli vegan beslenmenin son derece sağlıklı bir beslenme tarzı olduğunu belirtiyor. Buna sebep olarak da vegan diyetin sebze meyve ve baklagiller açısından daha zengin olduğunu, bu ürünlerin sağlığa yararının, diğer pek çok dezavantajı telafi edebileceğini belirtiyorlar.

Vegan Diyet ve Çeşitlilik

Vegan diyetin uygulayıcılarına yeteri kadar çeşitlilik sunmadığını konusunda endişelenen insanlar da bulunuyor. Bu konuda 2018 yılında bir araştırma yapıldı. Çeşitlilik içeren diyetin daha sağlıklı olduğuna dair bir kanıt bulunmadı.

Esasen çeşitli yiyecek tüketmek isteyen kişilerin damak zevkinin daha çok işlenmiş yiyecekler ve şekerli gıdalar tüketmeye yatkın olduğu ortaya kondu. Ayrıca konu ile ilgili çalışan bilim insanları marketlerde her gün daha da tercih edilir hale gelen vegan atıştırmalıklar konusunda da endişeliler. Bunların bolca tüketilmesinin de sağlıklı olmadığı bildiriliyor.

Uzmanlar vegan beslenmede Omega 3 bakımından zengin kenevir ve keten tohumları, değişik renklerde kabuklu yemişler, kepekli tahıllar, meyve ve sebzeler ile fasulye ve mercimek tüketilmesini tavsiye ediyorlar.

Vegan Diyet ve Sağlık

Araştırmalar sadece bitki kökenli diyet uygulayan bireylere oranla, hayvansal ürünleri daha az tüketen bireylerin daha sağlıklı olduğunu ortaya çıkardı. Çalışma sonuçları değerlendirilirken sigara kullanımı, alkol alımı, egzersiz alışkanlığı, yaş, ırk, cinsiyet eğitim vb. faktörler göz önüne alındı ve sonuçlar bu faktörlerden bağımsız olarak değerlendirildi. Sonuçta bitki bazlı yiyecek tüketmeyi tercih eden gruptaki insanların kardiyovasküler hastalığa yakalanma riskinin % 32 oranında azaldığı saptandı.

Yine de katı bir vegan diyet uygulaması ile kalp hastalığı riskinin azalması arasındaki bağlantı kesin olarak ispatlanmış sayılmıyor. Vegan diyet tercih eden insanların çoğu, genellikle daha sağlıklı yaşam tarzını benimseyen, sigara ve alkolden uzak duran insanlar oluyor. Ayrıca bitki bazlı beslenme sonucu insanlar otomatik olarak daha fazla sebze meyve yiyor. Bunun da sağlığa olumlu etkisi olduğu bildiriliyor. Bu tip yan faktörler düşünüldüğünde vegan diyetin yararlılığı konusunda kesin bir yorumda bulunulamıyor.

Daha çok sebze meyve tüketen insanlar, genelde daha az kırmızı et, işlenmiş et, süt ürünü ve balık tüketiyor. Fakat bu bir genellemedir ve kesin bir yargı değildir. Vejeteryan beslenmeyi uygun bulan insanların bir miktar süt, balık ve et tükettikleri de biliniyor.

Bir diyet türünün sağlığa etkileri konusunda görüş bildirilmesi için deneklerin en az 1 yıl boyunca çeşitli şekillerde izlenmesi gerekiyor. Vegan diyet konusunda insanlar, çeşitli besin maddelerini eksik alınabileceğinden endişe ediyorlar. Araştırmacılar bu açıdan da vegan beslenmenin uzun vadede yararları/ riskleri üzerindeki çalışmalarını sürdürüyorlar.